Jacob Nieweg

(1877-1955)

De domineeszoon Nieweg zou na zijn promotie in Theologie te Groningen in 1905 hetzelfde ambt zijn als vader opnemen in het dorp Ter Apel, Groningen. Later zou hij predikant zijn in Spankeren en Laag Soeren. Rond 1913 leert hij de oudste zus van Vincent van Gogh kennen via de Protestantenbond in Dieren. Zij had weinig waardering voor de werken van haar broer die zich op zolder bevonden en Nieweg leerde haar die waarde beter in te schatten, hij was theoretisch goed geschoold. Al tijdens zijn studiejaren was hij onder de indruk geraakt van de kunstpedagoog Hendrik Bremmer, die tussen 1896 en 1907 cursussen kunstbeschouwing in Groningen gaf.

De relatie met Bremmer is voor de carrière van Nieweg van groot belang geweest omdat deze kunstpedagoog een kleine groep schilders, ook wel «Bremmerianen» genoemd, wist te stimuleren, die later als geheel eigen «school» de geschiedenis in zouden gaan. Andere «Bremmerianen» zijn o.a. Zandleven, Martinez en Nijland.

Interessant is ook, dat Bremmer een cruciale rol zou spelen bij de herontdekking van die andere domineeszoon, Vincent van Gogh. Weinige Nederlanders weten, dat het decennia na diens dood zou duren voordat Van Gogh rond 1920, via Duitsland, weer waardering in eigen land zou gaan krijgen. Het feit dat Bremmer adviseur was van Mevrouw Kröller-Möller, die overigens niet verzuimde topwerken van Van Gogh te kopen, heeft de Van Gogh-zaak tussen de wereldoorlogen alleen maar goed gedaan.

Bij Nieweg’s kunst stond het waarachtigheidgehalte altijd bovenaan. Hij formuleerde zijn werkwijze als «het komt niet aan op het WAT, maar op het HOE». In 1914 legde hij predikantenambt neer om zich volledig aan het schilderen te kunnen wijden. Na verblijf in Bloemendaal, komt Nieweg in 1919 in Amersfoort terecht, waar hij tot het eind van zijn leven zou blijven.

Nieweg’s landschappen zijn zeldzaam, maar zijn stillevens zijn zeer bekend. Vanwege zijn eerbied voor de natuur, door zijn theologische achtergrond en vanwege de devotie die uit zijn werkwijze spreekt, noemt men zijn kunst in brede zin «religieus». Het landschap op afgebeelde schilderij, Nieweg’s meesterwerk «Boerderij aan het Gein bij Schemer», is reeds eerder door andere schilders uitgebeeld. In 1907-1908 enkele malen door de jonge Mondriaan en in 1910 door Sluijters die zich in dat jaar na scheiding van zijn eerste vrouw aangetrokken voelde tot de beginselen van de theosofie.